|
گردآوری و تنظیم: فتح الله کیاپیها
ادبیات
"عبدالرزاق قرنح" فاتح جایزه ادبی نوبل او یک پناهجوی زنگباری است که در پس انقلابی خونین و در سن هجده سالگی از خانه و کاشانه اش بدور افتاده. قرنج می گوید: "آنچه که مرا به نوشتن وامی داشت، ایده از دست دادن جایگاهم در دنیا بود. من از زنگبار به بریتانیا آمدم؛ از جزیره ای کوچک که در سال ۱۹۶۴ با یک شورش خشونت آمیز مواجه شده بود. هزاران نفر قصابی شدند، بسیاری از روستاییان از خانه و کاشانه خود رانده شدند و صدها نفر را هم بازداشت و در زندانها محبوس کردند. سپس در ویرانه هایی که از شورش به جای ماند، حکومت وحشت با میل به انتقامجویی برقرار شد. در هجده سالگی، یک سال بعد از اتمام تحصیلات دبیرستانی، فرار کردم. بسیاری دیگر از هموطنانم هم فرار کرده بودند و برخی از آنها بازداشت و مفقود شدند. بسیاری هم خود را به ساحل امنی رساندند." او در ادامه می گوید: "من هرگز خود را پناهجو یا پناهنده نمی نامیدم. من از کشورم خجالت می کشیدم، از وحشیگریها و وحشتی که در آنجا حاکم بود." قرنح که ۷۲ سال دارد، بعد از "تونی موریسون" (۱۹۹۳) اولین نویسنده سیاه پوست است که موفق به دریافت جایزه نوبل ادبی می شود. تبعید و هویت از مهم ترین مضامین آثار او به شمار می آید. در رمانهای "خاطره عزیمت" و "سکوت تحسین برانگیز"، "کنار دریا" تجربه پناهجویی نمود بیشتری دارد.
گشایش مجدد نمایشگاه کتاب فرانکفورت هفتاد و دومین دوره نمایشگاه کتاب فرانکفورت به شکل تلفیقی (حضوری و مجازی) با حضور ناشران و نویسندگانی از سراسر جهان با شعار "وصل دوباره" آغاز به کار کرد. سال گذشته نمایشگاه کتاب فرانکفورت به سبب همه گیری ویروس کرونا به شکل مجازی برگزار شد. در سال جاری هنوز اوضاع به حالت عادی برنگشته، تعداد ناشران حاضر کمتر از دوران قبل از کروناست و تعداد بازدیدکنندگان هم محدود شده است. امسال حدود سیصد نویسنده از سراسر جهان در این نمایشگاه شرکت کرده اند که در میان آنها اسامی فریبا وفی و امیر حسن چهل تن (از ایران) به چشم می خورد. "یورگن بوس"، رییس نمایشگاه در مراسم افتتاحیه با اشاره به بحران همه گیری ویروس کرونا در سخنانی گفت: "صنعت کتاب در حال گذار از یکی از سخت ترین مشکلات و چالشهای طول تاریخ بشریت بوده است. سعی کردیم دوباره نمایشگاه به حالت عادی بازگردد، ولی فعلاً به صورت محدود تنها روزانه ۲۵ هزار نفر از نمایشگاه بازدید خواهند کرد. حدود ۳۰۰ نویسنده از سراسر جهان به آلمان سفر کرده اند و بیش از ۱۴۰۰ برنامه در طی روزهای آینده برگزار خواهد شد." نمایشگاه کتاب فرانکفورت بیشتر جنبه تجاری دارد و برای اقتصاد نشر جهانی مهم است. در دوران همه گیری کرونا فروش کتاب در آلمان و سایر کشورهای اروپایی به طور محسوسی افزایش یافت و ناشران با رونق اقتصادی مواجه شدند.
جایزه کتاب آلمان نصیب "زن آبی" شد "آنتیه راویک اشتروبل" با این رمان برنده جایزه ۲۵ هزار یورویی کتاب آلمان شد. هیات داوران اثر او را این چنین توصیف کرد: "رمانی که با نیروی هستی و دقتی شاعرانه با جهان برخورد می کند." نویسنده هشت سال روی این رمان کار کرده است و درباره زنی است که پس از تجربه تجاوز به دنبال راهی برای ادامه زندگی است و به داستان یک خود توانمند سازی زنانه تبدیل می شود که بازتابی از شکاف جنسیتی قدرت است. اشتروبل مبارزه فردی زنی را که مورد تجاوز قرار گرفته با پرسشهای اساسی در مورد سوو استفاده از قدرت درهم می آمیزد. نویسنده در ۴۲۰ صفحه از به تصویر کشیدن تجاوز فراتر می رود و به ساختارهای قدرت نقب می زند؛ رابطه میان نهادها و حکومتها، شکاف فرهنگی میان شرق و غرب اروپا، رابطه پول و اقتدار و استثمار مردم در اروپای به ظاهر متحد سال ۲۰۰۴ میلادی. هیات داوران می گوید تحت تاثیر "رمانی تکان دهنده" قرار گرفته که "در سبکی روایی - تجربی موفق می شود آنچه را که غیرقابل وصف است، بیان کند". نویسنده در گفتگو با شخصیت خیالی "زن آبی" با وجود همه ناامیدیها، از ادبیات به عنوان قدرتی شکننده برای مقابله با بی عدالتی و خشونت بهره می برد. اشتروبل سال ۱۹۷۴ در "پوتسدام" متولد شد. اولین حرفه ای که آموخت کتابفروشی بود و سپس روانشناسی و ادبیات را در پوتسدام و نیویورک فرا گرفت. او مدتی با دریافت بورسیه تحصیلی در لس آنجلس و هلسینکی زندگی کرده است.
خانه پدری فروغ فرخزاد از ویرانی نجات یافت دیانا قوقاسیان، همسر مهرداد فرخزاد (برادر فروغ فرخزاد)، که پیگیر کارهای خانه پدری فروغ فرخزاد بوده است، در مصاحبه با "ایسنا" گفت: "کارهای تملک به انجام رسید و توانستند خانه را بگیرند، زیرا کسی که ساکن بود، سخت می خواست بلند شود. قبلاً هم کارهای ثبت ملی این خانه انجام شده است و از هفته آینده کارهای مرمت آغاز و به زودی به روی علاقمندان باز می شود." او در ادامه می افزاید: "قرار شد کارهای مرمت توسط سازمان زیباسازی شهرداری تهران و با نظارت من انجام شود، زیرا تقریبا آخرین کسی هستم که همه مسائل را می داند. همسر من کوچک ترین فرد خانواده بود و دائم به آن خانه می رفتیم، توضیحات را داریم، از قبل هم نقشه اولیه را برای شهرداری آماده کرده ام و امیدوارم خانه هرچه زودتر به روز اول برگردد و موزه ای برای آیندگان شود." پیش از این، در آبان ۹۵ هوشنگ گلمکانی، منتقد سینما و روزنامه نگار از تخریب خانه فروغ فرخزاد در محله دروس تهران خبر داده بود. فروغ سالهای پایانی زندگی اش را در این خانه گذرانده بود. پس از درگذشت فروغ، کاوه گلستان مدتی در این خانه زندگی می کرد و بعد از درگذشت این هنرمند عکاس، خانه به شکل نیمه متروک درآمد و سرانجام به فروش رسید، تخریب شد و به جای آن یک آپارتمان سه طبقه با پارکینگ سر برآورد.
سینما
"اسکار"، نظاره گر خاموش سانسور در سینمای ایران چند روز مانده به برگزاری جشنواره فیلم کوتاه تهران، فیلمسازان زیادی از حذف آثارشان به دلیل سانسور از این جشنواره خبر می دهند. جشنواره فیلم کوتاه تهران از سال گذشته مورد تایید آکادمی اسکار قرار گرفت و فیلم منتخب آن می تواند به عنوان یکی از نامزدهای اولیه اسکار بهترین فیلم کوتاه در نظر گرفته شود. اما فیلمسازان زیادی از حذف و پذیرفته نشدن آثارشان به دلیل سانسور از این جشنواره خبر می دهند. آنها می گویند مسوولان نظارتی، بسیاری از فیلمهای متقاضی را که مضامین و پرداختی متفاوت دارند، از برنامه ها حذف کرده اند. سانسور و حذف در این جشنواره با واکنش برخی سینماگران فعال در زمینه ساخت فیلم کوتاه روبه رو شده است. از جمله علی عسگری، از فیلمسازان حاضر در چند جشنواره خارجی که عضو آکادمی اسکار در بخش فیلم کوتاه است، می گوید به فیلم منتخب جشنواره فیلم کوتاه تهران رای نخواهد داد و محمد شیروانی، از فیلمسازان شناخته شده، از فیلمسازان فیلم کوتاه دعوت کرده فیلمهای شان را به صورت مجازی منتشر کنند. فرنوش صمدی، فیلمساز حاضر در چند جشنواره خارجی که او هم عضو آکادمی اسکار در بخش فیلم کوتاه است، با انتشار پستی اینستاگرامی نوشت که به عنوان یکی از اعضای آکادمی اسکار در "اعتراض به سانسور و حذفهای سلیقه ای هرساله در جشنواره فیلم کوتاه تهران"، نامهای با امضا و حمایت اعضا و خانواده فیلم کوتاه تهیه خواهد کرد و آکادمی اسکار و اعضایش را در جریان اتفاقات رخ داده در جشنواره فیلم کوتاه تهران قرار خواهد داد.
پخش "هجوم" با بازی گلشیفته فراهانی آغاز شد سرانجام پخش سریال داستانی تخیلی "هجوم" از جمعه ۲۲ اکتبر در شبکه اینترنتی "اپل تی وی پلاس" آغاز شد. این مجموعه ده قسمتی، یکی از آثار مهم این شبکه اینترنتی محسوب می شود که با بودجه ای حدود ۲۰۰ میلیون دلار تولید شده است و بازیگران سرشناسی در آن حضور دارند. گلشیفته فراهانی، بازیگر مشهور ایرانی، "سم نیل"، "شمیر اندرسون"، "فیراس ناصر" و "شیولی کاتسونا" از جمله بازیگران نقشهای اصلی هستند. خالق این سریال هیجان انگیر "سیمون کینبرگ" و "دیوید ول"، هستند که اشغال کره زمین توسط موجودات فضایی را از دیدگاه مردم قاره های مختلف جهان به تصویر می کشد. صحنه های هجوم در شهرهای نیویورک، منچستر و کشورهای مراکش و ژاپن فیلمبرداری شده است. گلشیفته فراهانی در این سریال نقش "انیشا ملک"، یکی از شخصیتهای کلیدی داستان را بازی می کند. روزنامه "نیویورک تایمز" که با او در باره این سریال گفتگو کرده می نویسد گلشیفته فراهانی افزون بر تجربه بازی در فیلمهای حادثه ای، با هنرنمایی در آثار غیرتجاری و مستقل، از کارنامه حرفه ای درخشانی برخوردار است و به عنوان یک چهره بین المللی بیش از ۱۲ میلیون طرفدار در صفحه اینستاگرام خود دارد. این نخستین بازی گلشیفته فراهانی در یک سریال تلویزیونی است و تجربه تازه ای برای او محسوب می شود. به گفته این بازیگر جوان، او یکی از "دایناسورهای وفادار" به فیلم و سینما بود و پیشنهاد بازی در سریالها را جدی نمی گرفت چون می خواست سینما را زنده نگاه دارد. او بازی در "هجوم" را با شک و تردید پذیرفت و به عقیده سیمون کینبرگ، هنرنمایی درخشانی داشت. این کارگردان به نیویورک تایمز می گوید: "این سریال درباره تهاجم بیگانگان به زمین است، اما در اصل درباره ظرافت، آسیب پذیری، و انسانیت شخصیتها است. و این چیزهایی است که گلشیفته فراهانی می داند چطور بازی کند و مهم نیست که کجا بازی می کند."
"پرها"؛ افسانه مردی که مرغ شد "پرها" ساخته "عمر الزهیری"، فیلمی دیدنی از سینمای مصر است که در بخش مسابقه جشنواره "الگونا" (الجونه)، یکی از بزرگ ترین جشنواره های سینمایی خاورمیانه که در مصر در حال برگزاری است، به نمایش درآمد؛ فیلمی که جایزه بزرگ هفته منتقدان جشنواره کن امسال و همینطور جایزه منتقدان بین المللی را به خانه برده است. فیلم از یک خودسوزی تکان دهنده آغاز می شود. در زمینه ای سیاه ما فقط چند کلام می شنویم و بعد شاهد یک خودسوزی وحشتناک در پس زمینه ای تیره و تاریک هستیم که فضای اصلی اثر را تا انتها شکل می دهد. خلاصه داستان و پس از چند نمای کوتاه و تامل برانگیز اولیه، روایت دردناک زندگی خانواده ای ست که مرد آن برای یکی از پسرهایش جشن تولد گرفته و یک شعبده باز دعوت کرده است. شعبده باز از او می خواهد که به داخل صندوقچه ای برود و پس از بستن درِ آن، یک مرغ از آن بیرون می آورد، اما گویا در طول این شعبده بازی اشتباهی رخ داده و مرد به یک مرغ بدل شده است! این سرآغاز داستانی است تکان دهنده که کارگردان در روایت آن هیچ عجله ای ندارد. با صبر تمام و به دقت بسیار نماهایش را می چیند و با دوربینی که در تمام فیلم بدون استثنا ثابت است، نظاره گر زنی است که حالا باید هم بار زندگی را به دوش بکشد و هم تلاش کند مرد مرغ شده اش را به زندگی برگرداند. این فیلم سرنوشت زنی است در جامعه ای پدرسالار که می تواند جوامع مختلفی را دربر بگیرد و تنها مختص مصر نیست. او در تمام طول فیلم چند جمله بیشتر به زبان نمی آورد و اغلب منفعل به نظر می رسد، اما رفته رفته به زنی بدل می شود که علیه شرایط اطرافش می شورد.
سینماهای کشور در اسارت ناکارآمدی مسوولان و کرونا ناکارآمدی مسوولان بهداشتی ، فشار همه جانبه کرونا، فیلمهای بنجل و هنرمندان سفارشی اطلاعات دست در دست یکدیگر سینماهای کشور را به ورطه ورشکستگی کشانده اند. به گزارشی کوتاه در این باره توجه کنید: در حالی که به نوشته سایت "اسکرین دیلی" سینماهای بیشتر کشورهای جهان بازگشایی شده اند، دو ساله شدن تعطیلی کرونایی سینماها در ایران به گفته رییس انجمن سینماداران ایران موجب "ورشکستگی کامل سینماها" شده است. فروش عادی ۳۰۰ میلیارد تومانی سینماهای ایران در سال ۹۸ سینماداران ایران را امیدوار کرده بود که با افزوده شدن سینماهای بیشتر و احتمال آزاد شدن نمایش فیلمهای خارجی در سال ۹۹، فروش گیشه به ۵۰۰ میلیارد تومان افزایش یابد. اما تعطیلی سینماها به دلیل همه گیری کرونا، باعث بسته شدن ۳۵۱ واحد سینمایی با ۶۳۱ سالن سینما شد. به گفته مسوولان انجمن سینماداران کشور، یکی از دلایل کسادی گیشه در ایران اختصاص ۹۸ درصدی سالنهای سینما به فیلمهای ایرانی و ممنوعیت اکران فیلمهای خارجی از جمله سینمای هالیوود است. در چنین شرایطی مخارج کمرشکن نگهداری سالنهای بسته شده سینما باعث شده تا برای مثال سینما "عصر جدید" در تهران، با جایگاه والای فرهنگی شناخته شده اش در میان دوستداران فیلم، آماده تغییر کاربری شود. برخی از دوستداران سینما سیاستهای محدود کننده فرهنگی حاکمیت و ترویج ابتذال توسط آن را عامل مهمی در انتقال نمایش عمومی فیلم از سالنهای سینما به گوشی کاربران می دانند و می گویند، این سیاست جز ورشکستگی، کسادی و بیکاری بیشتر در حوزه فرهنگی دستاورد دیگری نداشته است.
موسیقی
وآنگاه "ادل" سکوت را شکست "به من سخت نگیر" شکست سکوت "ادل"، ترانه خوان انگلیسی، است. اگر چه تا انتشار آلبوم جدید او چند هفته ای باقی مانده ولی اینک با انتشار تک ترانه "به من سخت نگیر" و آلبوم "۳۰" بار دیگر به عالم موسقی بازگشته است. ادل خود گفته است که آلبوم "۳۰" روایتی از زندگی او در سالهای اخیر در قالب موسیقی است و او در ترانه های این آلبوم به موضوعاتی چون ازدواج، طلاق، مادر شدن، افسردگی و اضطراب می پردازد. ادل در سال ۲۰۱۹ از همسرش جدا شد و در ترانه "به من سخت نگیر" از همسرش، "سایمون کونکی" و همچنین فرزندش، "آنجرلو" خواسته است، او را درک کنند. آلبوم "۳۰" چهارمین آلبوم ادل محسوب می شود. این خواننده در سبک "سول" می خواند؛ سبکی که در دهه ۵۰ قرن گذشته میلادی در آمریکا به وجود آمد و ریشه در موسیقی کلیسایی و "آر اند بی" دارد.
(درتهیه این مجموعه از تارنماهای خبری: جنگ خبر، صدای آمریکا، دویچه وله، رادیو فردا، رادیو زمانه، ایسنا بهره گرفته ام.)
منبع: نبرد خلق شماره ۴۴۳، شنبه ۱ آبان ۱۴۰۰ - ۲۳ اکتبر ۲۰۲۱ |