|
هنر مقاومت
بیانیه صدها سینماگر : قانون حجاب اعلام جنگ به مردم ایران است بیش از صد تن سینماگر روز پنجشنبه ۱۵ آذر ضمن محکوم کردن تصویب قانونی به اسم «حجاب و عفاف»، این مصوبه را عامل «تحقیر ایرانیان» و مغایر با حقوق انسانی و در ضدیت با میهندوستی دانستند. امضاکنندگان این بیانیه تصریح کردند: «قانون تازه حجاب و عفاف، به مثابه اعلام جنگی تمامعیار با مردم ایران است. گویی اگر بخواهند نقشهای برای تخریب کشور و تفرقه میان مردم بکشند، چنین کنند.» در این بیانیه همچنین آمده است: «مجازاتهایی برای تن ندادن به حجاب اجباری زیر عنوان قانون، که پشتوانه مردمی ندارد و حتی شامل کودکان نیز میشود، توهین آشکار به یکایک مردم ایران، نقض حقوق زنان و مغایر حقوق بشر است.» همایون اسعدیان، ستاره اسکندری، احترام برومند، رخشان بنی اعتماد، مریم بوبانی، پانتهآ بهرام، جعفر پناهی، هانیه توسلی، فریدون جیرانی، مانی حقیقی، منیژه حکمت، مسعود کیمیایی، هوشنگ گلمکانی- مازیار لرستانی، نادر مشایخی، علی مصفا، فاطمه معتمدآریا، کتایون ریاحی و هنگامه قاضیانی از جمله امضاکنندگان این بیانیه اعتراضی هستند.
انتخاب سهیلا گلستانی به عنوان داور جشنواره روتردام برگزار کنندگان جشنواره «روتردام»، سهیلا گلستانی، بازیگر و کارگردان ممنوع الخروج، را به عنوانی یکی از اعضای هیات داوران بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم روتردام معرفی کردند. این جشنواره اروپایی روز سهشنبه ۲۰ آذر اسامی داوران دوره سال ۲۰۲۵ را اعلام کرد و نام خانم گلستانی در کنار سینماگران دیگری از کشورهای بریتانیا، اندونزی و هنگکنگ برای داوری فیلمهای بخش مسابقه به چشم میخورد. نام سهیلا گلستانی در حالی برای داوری جشنواره روتردام اعلام شده که حضور او در این جشنواره به دلیل وجود پروندههای قضایی علیه او به اتهامهای «تبلیغ علیه نظام» و بازی در فیلم «دانه انجیر معابد»، ساخته محمد رسولاف، در هالهای از ابهام قرار دارد. دستگاه قضایی جمهوری اسلامی تعدادی از عوامل این فیلم از جمله خانم گلستانی را ممنوعالخروج کرده است. در جریان اعتراضهای سال ۱۴۰۱، سهیلا گلستانی همراه حمید پورآذری، کارگردان تئاتر، پس از انتشار ویدیویی در همراهی با اعتراضهای «زن، زندگی، آزادی»، توسط ماموران امنیتی بازداشت شد. جشنواره فیلم روتردام ۳۰ ژانویه ۲۰۲۵ (۱۱ بهمن) آغاز می شود.
شاعران برگزیده دومین دوره جشنواره «زن، زندگی، آزادی» انتخاب شدند هیات داوران دومین جشنواره «زن، زندگی، آزادی» (یادمان بكتاش آبتین) با انتشار بیانیه ای شاعران برگزیده خود را اعلام کرد. هیات داوران، حجت بداغی، سمیه جلالی، فروغ سجادی و نیما صفار را به عنوان شاعران برگزیده در این دوره از جشنواره «زن، زندگی، آزادی» شناخت و از آزیتا قهرمان، ساجد فضلزاده و فرشته اقبالی هم تقدیر کرد. لوح تقدیر «یادمان بکتاش آبتین» به مریم حسینزاده، شاعر و نقاش، برای یک عمر فعالیت هنری، ادبی و مدنی تعلق گرفت. دومین دوره جشنواره هنری بینالمللی «زن، زندگی، آزادی» که در ونکوور کانادا آغاز به کار کرده بود تا ۵ دسامبر ادامه داشت. در فراخوانی که دبیرخانه این جشنواره منتشر کرده آمده بود که این جشنواره «کاملا مستقل و آزاد» با «هدف ارج نهادن به آرمانهای انسانیِ جنبش «زن، زندگی، آزادی» و ایجاد انگیزه برای تداوم راه جانباختگان در راه آزادی اندیشه در سراسر جهان به فعالیت مشغول است.» فرهاد اکبرزاده (نویسنده و مترجم)، آتفه چهارمحالیان (شاعر و فعال حقوق بشر) و بیتا ملکوتی (شاعر و نویسنده)، عضو هیات داوران این جشنواره بودند. شوکا حسینی نیز که خود از شاعران شناخته شده ایران است، دبیری بخش شعر جشنواره «زن، زندگی، آزادی» را به عهده داشت.
کنسرت پرستو احمدی بدون حجاب اجرای «کنسرت کاروانسرا»، در یکی از کاروانسراهای ایران با هنرمندی پرستو احمدی، در روز چهارشنبه ۲۱ آذر، بدون حجاب اجباری و پخش زنده آن از کانال یوتیوب، به یکی از پربازدیدترین رخدادهای بازتابیافته در رسانه های اجتماعی ایران تبدیل شد. پرستو احمدی در توضیح اجرای این کنسرت در کانال یوتیوب پخشکننده این اثر نوشت: «من، پرستو، دختری که می خواهم برای مردمی که دوستشان دارم بخوانم. این حقی است که نمیتوانستم از آن چشم بپوشم؛ خواندن برای خاکی که عاشقانه دوستش دارم.» این هنرمند و خواننده ایرانی در ادامه افزود: «اینجا، در این نقطه از ایران عزیزمان، در این تکه ای که تاریخ و اسطوره های ما به هم پیوند می خورند، صدای من را در این کنسرت فرضی بشنوید و خیال کنید این وطن زیبا را.» خانم احمدی در «کنسرت کاروانسرا»، قطعه «مرا ببوس» و ترانههایی با اشعار مهدی اخوان ثالث، هوشنگ ابتهاج، ابوالقاسم لاهوتی و حیدر رقابی و چند ترانه فولکلور و قدیمی را اجرا کرد. این ترانه ها با آهنگسازی و تنظیم جدید سهیل فقیه نصیری و احسان بیرقدار اجرا شد. این دو به همراه امیر طاهری نوازندگی سازها را نیز به عهده داشتند. پرستو احمدی در جریان اعتراضهای سراسری سال ۱۴۰۱ در ایران نیز قطعه «از خون جوانان وطن» را اجرا کرده بود که پس از استقبال گسترده مردم، در مهرماه ۱۴۰۲ به نهادهای امنیتی احضار و برای او پرونده تشکیل شد.
تشکیل پرونده و بازداشت پرستو احمدی و اعضای گروهش خبرگزاری قوه قضاییه از پیگرد پرستو احمدی خبر داد و نوشت: «روز گذشته فیلمی با عنوان «کنسرت فرضی» در یک کاروانسرا در فضای مجازی منتشر شد که در آن یک گروه به خوانندگی خانمی بدون رعایت موازین قانونی و شرعی در حال اجرای یک قطعه موسیقی هستند.» این منبع ادامه داد: «در پی انتشار کلیپ مورد اشاره که هیچ مجوز قانونی نداشته و موازین قانونی و فرهنگی کشور نیز در آن رعایت نشده است، با ورود دستگاه قضایی ضمن برخورد مقتضی، علیه خواننده و عوامل تولید آن پرونده قضایی تشکیل شده است.» در پی اعلام دستگاه قضایی، وکیل پرستو احمدی، از بازداشت او در مازندران و دستگیری دو نوازنده گروهش در تهران خبر داد. بنا به آخرین خبرها، این خواننده معترض و نوازندگان بازداشت شده آزاد شده اند.
سینما
«پرونده های بی بی»، مستندی در باره پرونده فساد نتانیاهو جهان فکر می کند که بنیامین نتانیاهو را می شناسد، اما هرگز او را آنگونه که در مستند «پرونده های بی بی» (The Bibi Files) به نمایش درآمده، ندیده است. فیلم، نخست وزیر اسراییل را نشان می دهد که توسط افسران پلیسی بازجویی می شود که ابتدا حقوقش را به او یادآور می شوند و به او اطلاع می دهند که به دلیل کلاهبرداری، رشوه خواری و خیانت در اعتماد مورد تحقیق قرار گرفته است. این اتهامات که او به خاطر آن محاکمه می شود، می تواند نتانیاهو را به ویرانی سیاسی و زندان بکشاند و برای جلوگیری از این امر، مسوول باتجربه حاضر به انجام هر کاری است. کارگردان این مستند «الکسیس بلوم»، فیلمساز آفریقای جنوبی، است. او همچنین سازنده مستندی درباره «راجر آیلز»، «بنیانگذار فاکس نیوز»، به نام «تفرقه بینداز و حکومت کن: داستان راجر آیلز» است. بلوم می گوید: «نتانیاهو برای سرپا ماندن از تمام وسائل موجود در جعبه ابزارش استفاده می کند. وقتی ما شروع به فکر کردن در مورد ساخت فیلم کردیم، او مشتاق اصلاح سیستم قضایی اسراییل شده بود و با وزرایی مانند «بتسلئیل اسموتریچ» یا «ایتامار بن گویر» از راست افراطی به رختخواب رفته بود. اکنون، صحبت از آوارگی ساکنان غزه است. زمینه تغییر می کند، اما او تغییر نمی کند، بقای سیاسی او مهمترین چیز است. در ابتدا فکر می کردم این تز اغراق آمیز است، اما متاسفانه اینطور نبود.» در اسراییل، پخش فیلم بازجویی بدون موافقت بازجویان مجاز نیست، به همین دلیل است که «پرونده بی بی» نمی تواند به طور رسمی در این کشور نمایش داده شود. سپتامبر گذشته، بخشی از این مستند به منظور جمع آوری بودجه لازم برای پایان دادن به کار در جشنواره تورنتو به نمایش درآمد، بلوم می گوید: «این یک فیلم بحث برانگیز است و ما پول اتمام آن را نداشتیم. مردم فهمیدند که این یک موضوع مهم است و از ما حمایت کردند. اما نتانیاهو از سیستم قضایی اسراییل درخواست کرد تا از این اعانه در کانادا جلوگیری کند.» «پرونده بی بی» به طور رسمی در نیویورک در Doc NYC به نمایش درآمد و توسط یک پلتفرم کوچک در ایالات متحده توزیع می شود.
«دانه انجیر معابد»، نامزد بهترین فیلم خارجی گلدن گلوب روز دوشنبه ۹ دسامبر (۱۹ آذر) نامزدهای جوایز گلدن گلوب سال ۲۰۲۵ معرفی شدند و فیلم «دانه انجیر معابد»، ساخته محمد رسولاف، نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسیزبان اعلام شد. فیلم آقای رسولاف در بخش بهترین فیلم خارجی با فیلمهایی نظیر «امیلیا پرز»، «همه آنچه نور تصور میکنیم»، «من هنوز اینجا هستم»، «دختری با سوزن» و «ورمیگیلو» از ایتالیا رقابت خواهد کرد. پیش از این فیلم دانه انجیر معابد به عنوان بهترین فیلم بینالمللی «هیات ملی نقد آمریکا» و همچنین برنده جایزه بهترین کارگردان از نظر «انجمن منتقدان فیلم لسآنجلس» شناخته شده بود. این فیلم که به طور مخفیانه در ایران فیلمبرداری شده است، داستانی را بر بستر اعتراضهای سراسری سال ۱۴۰۱ روایت میکند.
«فرقه» نئونازیها، تجربه ای که تکرار می شود فرقه (The Order) با بازیگران قوی، فیلمنامه فشرده و کارگردانی مثال زدنی، فیلمی فوق العاده است که از انتظارات معمول از ژانرهای هیجانی فراتر می رود. فیلم، داستان واقعی تحقیقات اف بی آی در مورد یک تشکل نئونازی در دهه ۱۹۸۰ به نام «آریاییها» (Aryan) است. این گروه از راست گرایان سردرگمی از طبقه کارگر که از سیاهپوستان، پلیس، یهودیان، واعظان پروتستان و دولت متنفر بودند، تشکیل شده بود. آنها از حمایت از کلیسا که در آن زمان به نژادپرستی دامن می زد، دست کشیدند و تصمیم گرفتند راه های خشونت آمیز و مرگبارتری را برای مبارزه با طبقه ممتاز و کشور را بنا به تصورات خود بازپس گیرند. این نئونازیها تحت رهبری تبهکاری با دو نام کوچک «باب متیوز»، نام خود را به «ملت بیگانه» تغییر دادند و علیه هر کس که از قانون پیروی می کرد و به قانون اساسی احترام می گذاشت، اعلام جنگ کردند. برتری طلبان سفیدپوست برای حمایت از هدف خود، کنیسه ها را به آتش کشیدند، بانکها را سرقت کردند و با قتل مجری رادیو لیبرال دنور، «آلن برگ»، خبرساز شدند. با افزایش تعداد، آنها به نیروی شیطانی تبدیل شدند که روزهای اولیه تروریسم داخلی معروف به «نظم» را رقم زدند. این فیلمی در مورد ظهور و سقوط آنها است و بی وقفه گیرا است. جذاب ترین جنبه داستان، تأثیر ماندگاری است که مانیفست ادبی The Order همچنان بر پهنه جرم و جنایت امروزی دارد. هر جنایت بزرگ ناشی از نفرت، از قتل عام «اوکلاهاما سیتی» گرفته تا شورش ژانویه توسط برتری طلبان سفیدپوست برای سرنگونی کنگره، از دستورالعملهای مندرج در کتابچه راهنمای منتشر شده توسط The Order در پنجاه سال پیش الهام گرفته است. در یک لحظه حساس در تاریخ مدرن که گناهان گذشته هر روز تکرار می شوند، کمتر فیلمی مرتبط تر از «فرقه» را می توان پیدا کرد.
ادبیات
«پوسیدگی مغزی»، واژه منتخب دیکشنری آکسفورد در سال ۲۰۲۴ فرهنگ لغت آکسفورد، «پوسیدگی مغزی» را به عنوان واژه انتخابی سال ۲۰۲۴ خود برگزید. از میان واژههایی که کارشناسان و زبان شناسان این دانشگاه با نظرسنجی از۷۳ هزار نفر به دست آورده بودند، در نهایت «پوسیدگی مغزی» به عنوان کلیدواژه برتر سال برگزیده شده است. «پوسیدگی مغزی» یک اصطلاح عامیانه برای توصیف افرادی است که از مهارتهای شناختی و قدرت تعقل برای حل مشکلات استفاده نکرده و در چارچوبهای ساده انگارانه خود اسیر مانده اند. این واژه در فرهنگ فضای مجازی به عنوان مصرف بیش از حد محتوای بیارزش در اینترنت و رسانههای اجتماعی که به پایین آمدن سطح سلیقه و دوری گزیدن از تفکر و استدلال و روشنفکری منجر شده نیز تلقی میشود. براساس مطالعه دیکشنری آکسفورد، میزان استفاده از «پوسیدگی مغزی» در سال گذشته ۲۳۰ درصد افزایش یافته است، با این حال اولین مورد استفاده آن در ادبیات مکتوب در کتاب «والدن» نوشته «هنری دیوید تورو» در سال ۱۸۵۴ بوده است که در آن از تمایل اجتماعی به مسائل پیش پاافتاده به جای خردورزی انتقاد کرده و نوشته است به جای بحث و جدل در باره موضوع پوسیدگی سیبزمینی، بهتر است به پوسیدگی مغز که مشکل بزرگتری است پرداخت.
انتقاد از به روز نبودن واژه نامه جدید زبان فرانسه چهل سال پس از شروع به کار - و تقریبا چهارصد سال پس از دریافت اولین حکم آغاز این فعالیت - گروهی از «فرزانگان» در پاریس سرانجام نسخه جدید و قطعی فرهنگ واژههای فرانسوی را منتشر کردند. این نسخه به طور رسمی در تالار مجلل ساختمان کالج چهار ملت (Collège des Quatre-Nations) به امانوئل مکرون، رییس جمهوری فرانسه، تحویل شد. از زمانی که در سال ۱۶۳۵ میلادی، کاردینال «ریشیلیو» این کالج را تاسیس کرد، چهل مرد و زن «فرزانه» عضو آکادمی فرانسه – موسوم به جاودانگان - که برای پاسداری و پیشرفت زبان و ادبیات فرانسه انتخاب میشوند، در این نهاد به فعالیت مشغول بودهاند. روز پنجشنبه ۱۴ نوامبر (۲۴ آبان)، جمعی از زبانشناسان در مطلبی در روزنامه «لیبراسیون» نوشتند: «این تلاش ستودنی است، اما تاخیر در انتشار نتیجه کار چنان طولانی بوده که کاملا بیفایده شده است.» این نسخه نهم جایگزین نسخه هشتم می شود که در سال ۱۹۳۵ تکمیل شد. کار بر روی این نسخه در سال ۱۹۸۶ آغاز شده و تا قبل از این سه بخش – تا حرف R - قبلا منتشر شده بودند. بسیاری از کلمات «جدید» که در دهههای ۱۹۸۰ یا ۹۰ به این واژه نامه راه یافت، در حال حاضر دیگر قدیمی شده است. در واقع تغییرات زبانی چنان سرعتی گرفته که بسیاری از کلماتی که امروزه به کار می رود، هنوز جدیدتر از آن است که توانسته باشد در این نسخه از واژهنامه ظاهر شود. بنابراین واژههای رایجی مانند تیک تاکر (tiktokeur)، ولاگ (vlog)، تلفن هوشمند (smartphone) و ایموجی یا شکلک (émoji) - که همگی در فرهنگ لغت تجاری جدید مشاهده میشود، در واژهنامه فرهنگستان فرانسه وجود ندارد. در مقابل، فهرست کلمات «جدید» آن شامل واژههایی مانند سودا، سونا، یاپی (جوان پردرآمد و موفق در کار) و سوپرت (مینی سوپرمارکت) است. برخی منتقدان پرسیده اند چگونه کسی می تواند وانمود کند که این مجموعه میتواند برای همگان به عنوان یک مرجع مفید باشد؟ آنان خاطرنشان می کنند که واژهنامه های آنلاین هم وسیع تر و هم از نظر ورود واژههای جدید، سریعتر هستند.
جمعی از نویسندگان مطرح جهان خواستار آزادی بوعلام صنصال شدند یک هفته پس از بازداشت «بوعلام صنصال»، نویسنده الجزایری، هنگام بازگشت به کشورش، تعدادی از نویسندگان مطرح جهان از جمله چند برنده نوبل ادبیات خواستار آزادی فوری او شدند. آقای صنصال از منتقدان دولت الجزایر و همچنین اسلام سیاسی است. «آنی ارنو»، «ژان ماری لوکلزیو»، «اورهان پاموک» و «وول سویینکا» که همگی برنده جایزه نوبل ادبیات شدهاند و همچنین نویسندگانی چون «سلمان رشدی» و «روبرتو ساویانو» که بارها در معرض تهدید قرار گرفتهاند، در بیانیه مشترکی که در هفته نامه «لوپوئن» منتشر شده، خواستار «آزادی فوری» بوعلام صنصال شدند. در این بیانیه که به ابتکار «کمال داوود»، هموطن آقای صنصال و همچنین برنده جایزه گنکور امسال، نوشته شده، افزوده بر درخواست برای آزادی صنصال، امضاکنندگان خواستار آزادی همه نویسندگانی شدهاند که به خاطر عقایدشان زندانی هستند. نویسندگان امضاکننده بیانیه نوشتند: «ما نمیتوانیم سکوت کنیم. آزادی، حق فرهنگ و زندگی نویسندگانی که هدف این ترور قرار گرفتهاند، در خطر است». آقای صنصال نه تنها از منتقدان حکومت الجزایر به شمار میرود، بلکه با آثارش مثل رمان «۲۰۸۴، پایان جهان» و «حکومت کردن به نام الله» خشم اسلامگرایان را نیز برانگیخته است. او در آثارش ظهور بنیادگرایان اسلامی در جهان را روایت و همچنین محکوم میکند؛ بنیادگرایانی که به ویژه در الجزایر موجب یک دهه جنگ داخلی شدند. الجزایر اکنون هرگونه پرداختن به این جنگ را در کتابها ممنوع کرده است.
پراکنده
موز چسب خورده روی دیوار ۶.۲ میلیون دلار در حراجی فروخته شد آنچنان که مارکس می گوید، تعیین ارزش مادی برای هر چیزی (اعم از شیء، فعالیت و حتی ایده) که معمولا جنبه اقتصادی ندارد، موجب کالاییشدن آن میشود. نمود این امر را به خوبی می توان در بنگاههای حراجی مشهور از نیویورک تا لندن و پاریس مشاهده کرد؛ جایی که میلیاردرها، میلیونرها، سرمایه گذاران و دلالان، آثار هنری را معامله و خصوصی می کنند، بدون آنکه به راستی شناخت از هنرمند و جنبه زیبایی شناختی، پیام و ارزش درونی اثر او در چنین دادوستدهایی در مرکز قرار توجه داشته باشد. برای طبقات مرفه، آثار هنری جایگاهی همچون سایر اشیای تجملی مثل جواهرات و کاخ – ویلا دارد. همچنان که یک ویلای بیست اتاق خوابه، نمادی از جایگاه اجتماعی و وضعیت مرفه مالک اش است، یک اثر هنری گران قیمت نیز دکوراسیونی است که وظیفه دارد خریدارش را به لحاظ اجتماعی تزیین کند و اعتبار دهد. به همین دلیل نیز در محفل بورژوازی قرن بیست و یکم، عامل قیمت، برای سنجش ارزش یک اثر هنری و تصمیم به خرید آن حرف نخست و آخر را می زند. به این پرسشها که حاکمیت چنین معیاری در حراجیها تا چه درجه ای از ابتذال می تواند پیش برود و تا چه اندازه نابرابری اقتصادی موجود را پلاکاردیزه می کند را حراجی «ساتبیز» نیویورک پاسخ داده است. این حراجی یک موز چسب خورده روی دیوار را به عنوان اثر هنری با قیمت پایه ۸ هزار دلار به فروش گذاشت. با هجوم خریداران، این موز زرد ظرف پنج دقیقه به قیمت ۵.۲ میلیون دلار رسید و با احتساب هزینه های اضافی خریدار، سرانجام به قیمت نهایی ۶.۲ میلیون دلار در سبد یک معامله گر ارزهای دیجیتال گذاشته شد. به گفته «ساتبیز»، جایگزین کردن موز پس از فاسد شدن، بر عهده خریدار خواهد بود!
(منابع: جنگ خبر، صدای امریکا، یورونیوز، میزان، ابزرور، رادیوفردا، بی بی سی، العربیه، الپائیز انگلیسی، رادیوزمانه)
منبع: نبرد خلق شماره ۴۸۴، شنبه ۱ دی ۱۴۰۳ - ۲۱ دسامبر ۲۰۲۴
|