تشدید تضادها در دولت نوری المالکی
آناهیتا اردوان
ارسال نامه از سوی باراک اوباما به سیستانی، تماس بایدن با علاوی، مالکی و بارزانی در ماه گذشته از سوی بسیاری از ناظران سیاسی اقداماتی برای فشار به مالکی و علیه او تلقی شد و بیش از پیش در جهت پیشروی ائتلاف العراقیه به عنوان نیروئی که با دخالت رژیم ولایت فقیه در مسائل عراق مخالف است، ارزیابی می شود. در همین راستا درخواست باراک اوباما از آیت الله سیستانی برای دخالت جهت پایان دادن به اختلاف بر سر تشکیل دولت و همچنین تماس تلفنی جو بایدن با ایاد علاوی نشان می دهد که موضع دولت آمریکا، که قبلا در مقابل بحران سیاسی عراق و عدم تشکیل دولت به طور مستقیم دخالت نمی کرد، تغییر کرده است. اکنون دولت آمریکا سعی می کند با استفاده از ابزارهای خود و از طریق دیپلماسی به بحران سیاسی کشور عراق در راستای منافع خود در منطقه، پایان دهد. مجله تایمز در این رابطه نوشت که «حدود پنج ماه از انتخابات عراق می گذرد اما وضعیت انتخاب یک دولت جدید همچنان تیره و تار است.» این مجله اضافه کرد که «نخست وزیر بعدی احتمالا نخست وزیر کنونی، نوری المالکی نخواهد بود». همین چند جمله نشان می دهد که سیاست دولت آمریکا در عراق ایجاد یک دولت ائتلافی می باشد. پافشاری و بحران سازیهای «نوری المالکی» جهت حفظ قدرت به موازات وابستگی بیش از پیش او به سیاستهای جمهوری اسلامی در منطقه برای پیشبرد سیاستهای سرمایه داری جهانی در راس آن آمریکا، مشکل ساز می باشد. برگزاری جلسه شورای امنیت ملل متحد در رابطه با عراق به عنوان مهمترین زمینه برای حل مشکلات و اختلافات و تاکید بر انتقال مسالمت آمیز قدرت و التزام به جدول زمانی مشخص شده، منافع المالکی را تامین نمی کند. این یکی از مهمترین تحولات ماه گذشته در مسیر تشکیل هرچه سریعتر دولت جدید عراق به حساب می آید. در همین رابطه دبيرکل سازمان ملل نسبت به تأخير در تشکيل دولت جديد ابراز نگرانى کرد و از رهبران سياسى عراق خواست تا با کار مشترک گسترده به مشکل تشکيل دولت در عراق پايان دهند. وی گفت؛ مردم عراق اميد بسيارى دارند که رهبرانشان به قانون اساسى ملتزم باشد و انتقال سازمانيافته و مسالمتآميز قدرت را برعهده بگيرند. علاوه بر این، دبيرکل مللمتحد نگرانى خود را از بابت وضعيت حقوقبشر در عراق به ويژه افزايش تهاجمات کور ضد شهروندان عراقى ابراز داشت. در اين جلسه مهم و تعيينکننده که با شرکت ۱۵ کشور عضو شوراى امنيت سازمان ملل برگزار شد، نماينده دبيرکل سازمان ملل در عراق به تأکيد خواستار التزام به جدول زمانى مشخص شده براى تشکيل دولت شد و گفت؛ تأخير در تشکيل دولت بر وضعيت بىثباتى مىافزايد و شرايطى را ايجاد مىکند که عناصرى با سوءاستفاده از چنین وضعیتی، تلاش کنند مانع حرکت عراق به سمت دموکراسى شوند. در همين رابطه تلويزيون الجزيره گفت؛ پيشنهادى که ملکرت روى آن اصرار داشت التزام به جدول زمانبندى تشکيل دولت بود و اشاره کرده بود که در صورتىکه اين روند بعد از انتخابات که حدود ۵ ماه است ادامه دارد، شکست بخورد شايد که معقول باشد يک دولت اجرايى تشکيل شود تا اينکه زمينهاى براى حل اختلاف به وجود بيايد.
خبرگزارى فرانسه در گزارش خود از جلسه شوراى امنيت گفت؛ ۱۵ عضو شوراى امنيت بيانيهيى صادر کرده و از رهبران عراقى مصرانه خواستند که «در اسرع وقت يک دولت فراگير که خواست تمامى مردم عراق را نمايندگى کند» تشکیل دهند. همزمان با ابراز نگرانى دبيرکل مللمتحد از وضعيت حقوقبشر در عراق، وزير حقوق بشر عراق به وخامت وضعيت حقوقبشر در عراق اذعان کرد و گفت؛ ايران به دليل بيشترين نقض حقوقبشر در خاورميانه در ميان اين کشورها در مقام اول قرار دارد و عراق در اين ليست بعد از ايران قرار دارد. او اعلام کرده که موارد نقض حقوقبشر شامل قتل، تروريزم، وادار کردن به خودکشى، تهديد شهروندان و مناسب نبودن وضعيت زندانها در قياس با استانداردهاى بينالمللى است. گفتگو پیرامون وضعیت وخیم حقوق بشر در عراق و اشاره به شرایط بغرنج مردم محروم عراق به مثابه مهر سیاهی بر دوران دولت المالکی، بیش از پیش سیاستهای او را که در دنباله سیاستهای رژیم ولایت فقیه در عراق است به چالش گرفته و به انزوا می کشد.
از دیگر سو، ماه گذشته، اختلاف بین گرایشات مختلف با دولت الماکی آنچنان تشدید شد که عمار حکیم با حمله به نوری المالکی از وی خواست چگونگی هزینه کردن 280 میلیارد دلار از بودجه چهار سال گذشته را روشن سازد و به اشتباهاتی که در دوران ریاستش مرتکب شده، اعتراف کند. وى گفت: ۲۸0 ميليارد دلار طى ۵ سال گذشته از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ صرف شده است. اگر همه آنها را هزينه کردهايد، بگوييد کجا و چگونه آنها را هزينه کردهايد. اگر پول در دست خودتان هست و مردم دارند رنج مىبرند و هزينه نکردهايد، باز هم بياييد و بگوييد که فساد ادارى وجود دارد. برخى فکر مىکنند وقتى بگويند که والله بخشى از اين اموال يعنى يک سوم بودجهها را هزينه نکردهايم، از مسئوليتى که برعهده آنها بوده و پيامدهاى آن خلاص مىشوند.
واکنشهائی از این دست از سوی جریانهای سیاسی متفاوت علیه دولت مالکی ، عدم پذیرش کاندیداتوری المالکی از سوی صدری ها و توقف گفتگو با ائتلاف قانون تا زمان پس گرفتن کاندیداتوری المالکی آنچنان دولت المالکی و به طور کلی سیاستهای رژیم در عراق را تحت فشار قرار داده و به انزوا کشانده که روزنامه دولتی «رسالت» روزنامه وابسته به باند موتلفه نوشت که ایاد علاوی و برخی دیگر از سیاستمداران عراقی همچنان در پی بین المللی کردن تشکیل دولت عراق هستند. این اقدام خطرناک استقلال بغداد را نشانه خواهد گرفت.
ائتلاف عمار حكيم در يك كنفرانس مطبوعاتى در بغداد اعلام كرد که «گفتگوهايش درباره تشكيل دولت با ليست نورى مالكى را بهحالت تعليق درآورده است». تزلزل و فروپاشی ائتلاف «اتحاد ملی» بیش از پیش به دلیل سماجت المالکی برای حفظ مقام خود است. احمد چلبى در این رابطه اعلام كرد:«ائتلاف ملى از شروع گفتگوهايش در كادر اتحاد ملى با دولت قانون، به منظور تسهيل روند تشكيل دولت، انعطافها و خوشبينيهاى زيادى از خود نشان داد ولى ديديم كه برادران در دولت قانون بر تنها كانديدايشان نورى مالكى چسبيده و اصرار دارند، چيزى كه به نظر ما مانع هرگونه گفتگوى جدى در راستاى تشكيل دولت و يا گشايش بروى ديگران خواهد شد. لذا ائتلاف ملى اعلام مىكند که، ما مخالفت خود را با كانديداتورى نورى مالكى براى دور دوم نخستوزيرى مجدداً اعلام مىكنيم.»
چلبى گفت:«گفتگوهايمان با دولت قانون را تا زمانى كه كانديداى اعلام شده آنان تعويض شود بهحالت تعليق در مىآوريم و همچنين اصرار داريم كه به سرعت كانديداى جايگزين را معرفى كنند.»
بدین ترتیب رژیم ایران به موازات تشدید فشار و شکست روزافزون المالکی، شمشیر را برای نیروهایی که تا دیروز از او فرمان می بردند، از رو بسته است. در همین راستا تلويزيون الشرقيه به نقل از منابع موثق در ائتلاف عمار حكيم گزارش داد؛ رژيم ايران پيام شديدالحنى به مجلس اعلا و جريان صدر با اين محتوا فرستاده است كه هيچ گزينهيى در برابر آنها جز پذيرش نخستوزيرى مجدد نورى مالكى، حتى اگر توى سر آنها زده باشد، وجود ندارد. الشرقيه افزود؛ منابع موثق در بغداد افشای اين اطلاعات را نشانه موضع مخالف يا مردد حکیم و صدر در تندادن به اين فشار برشمردند. اين منابع گفتند اگر ائتلاف عمار حكيم به پيام رژيم ايران مىخواست پاسخ مثبت دهد، چنين اطلاعاتى را به بيرون درز نمىداد و اين در حالى است كه جريان صدر بهروشنى تمام موضع مخالف خود را با نخستوزيرى مجدد نورى مالكى ابراز داشته است و تأكيد كرده است كه از اين موضع كوتاه نخواهد آمد. تلویزیون الدیار نیز افشا ساخت که مقتدی صدر به سران رژیم در ایران گفته است که مخالفتشان با کاندیداتوری نوری المالکی برای منصب نخست وزیری یک مساله اصولی است و از آن کوتاه نخواهد آمد، حتی اگر نیاز باشد ایران را ترک کرده و در لبنان اقامت گزیند.
خشم و انزجار مردم عراق از دولت نوری المالکی رو به افزایش است. صدها تن از مردم در شهر ناصريه مرکز استان ذيقار واقع در جنوب عراق در اعتراض به استمرار قطعى جريان برق و کمبود خدمات عليه دولت نورى مالکى تظاهرات کردند و با نيروهاى پليس که براى متفرق کردن آنها از لوله هاى آب فشار قوى استفاده کردند درگير شدند.
تلويزيون الشرقيه گزارش داد؛ آخر شب گذشته صدها تن از شهروندان از اهالى دو منطقه سومر و حبوبى واقع در مرکز شهر ناصريه به منظور شکستن مانع ممنوعيت تظاهرات، که مقامات محلى آن را اعمال نموده اند، براى بيان اعتراض خود به کمبود خدمات و قطعى مستمر جريان برق به خيابانها آمدند. شاهدان عينى گفتند که نيروهاى پليس با تظاهرکنندگان درگير شدند و براى متفرق کردن آنها از لوله هاى آب فشار قوى استفاده کردند که منجر به جراحتهاى وخيمى در بين تظاهرکنندگان شد. خبرگزاری فرانسه اعلام کرد که در تظاهرات بصره علیه دولت المالکی شانزده تن از جمله ده پلیس مجروح شدند. تلويزيون الجزيره انگليسى در گزارشى از اوضاع عراق گفت؛ ماه اوت مرگبارترين ماه در عراق بوده است. از ۳۱۱ کشته در ماه مارس، به ۳۷۶کشته در ماه مه، و ۴۶۹کشته در ژوئيه رسيد. اکنون که نيمه راه اوت هستيم، تعداد کشته ها بالاتر از ۳۰۰ تن است.
مردم کرکوک نیز که چند هفته است از قطعى آب آشاميدنى رنج مىبرند و در گرماى طاقتفرسا بهشدت تحت فشار مىباشند، اعتراض خود را عليه دولت ابراز مىکنند. آنها مىگويند دولت و مقامات دولتى که به کرسى چسبيدند و براى آن مىجنگند هيچ اعتنايى به اين بحران ندارند.
در راستای تشدید بمبگذاریها و ترور از جمله ترور قضات عراقی شمارى از فرماندهان گروههاى تروريستى وابسته به نيروى قدس سپاه پاسداران در استانهاى مختلف عراق دستگير شدند.
شيخ عجمى العيساوى از شيوخ عشاير فلوجه، محمد العياده معاون اول نيروهاى بيدارى استان الانبار و رعد کريم عضو شوراى استان بغداد در ميدان ترورشدگان روزهای اخير هستند. اين ترورها با بازگشت سرکردگان شبه نظاميان از ايران همزمان بود. روز ۲۷مرداد منابع امنيتى عراق فاش کردند يکى از فرماندهان گروههاى ويژه به نام ابو درع که بهطور مستقيم از سوى نيروى قدس سپاه پاسداران حمايت می شود، از ايران به عراق بازگشته و در پشت بيشتر انفجارها در عراق قرار دارد. در همین حال شماری از فرماندهان گروههای ویژه وابسته به نیروی قدس در استانهای مختلف عراق دستگیر شدند. دو تن از فرماندهان گروههای وابسته به نیروی قدس در استاتهای مختلف عراق دستگیر شدند. چند تن از فرماندهان و اعضای تیپ روز موعود نیز در استان دیالی دستگیر شده اند.
ترور قضات عراقی نیز نظر بسیاری از سیاستمداران عراقی و رسانه های عراقی را به خود جلب کرده است. ناظم الجبورى يکى از رهبران سابق القاعده در عراق درباره ترور سازمانيافته قضايى عراق به العربيه گفت؛ بعيد نمى دانم که کار جريانى به نام «تيپ روز موعود»، که بازوى رژيم ايران در عراق و يا بازوى سپاه پاسداران در عراق است باشد. تلویزیون العربیه در این باره گزارش داد که طی چند روز گذشته تعدادی از قضات عراقی با تصفه فیزیکی سازمان یافته مواجه شده اند. وضعیت به جایی رسیده است که در یک روز هفت قاضی مورد تعرض سازمان یافته قرار گرفته اند.
برآمد
موضع گیری دولت آمریکا و نهادهای بین المللی نسبت به بحران سیاسی عراق و تاکید بر تشکیل هر چه سریعتر دولت ائتلافی آینده عراق از یکسو و تشدید تضادها بین گروههای وابسته به رژیم از جمله صدری ها با دوباره قدرت گیری المالکی به عنوان نیروئی تعیین کننده در تشکیل دولت آینده عراق، ضعف و تزلزل اتحاد ملی و توقف گفتگوها بین احزاب در ائتلاف با ائتلاف قانون نشاندهنده به انزوا کشیدن هر چه بیشتر دولت المالکی و تیره و تار شدن روابط بین رژیم و نیروهائی می باشد که تا دیروز گوش به فرمان ولایت فقیه بودند. شکست المالکی و به انزوا کشیده شدن همانا به معنای انزوا و شکست سیاستهای رژیم در عراق است. رژیم استبدادی مذهبی مبتنی بر ولایت فقیه به موازات فشار بین المللی با توجه به تحریمهای جدید و شکست در ایجاد نیروئی متحد و منسجم متشکل از نیروهای خودی در مقابل ائتلاف العراقیه اقدامات تروریستی خود در عراق را افزایش داده است که نشان از ضعف و شکست سیاستهای وی در عراق است.